II  ixtisas qrupu üzrə keçirilən qəbul imtahanında 700 bal  toplayan Jalə Rəcəbova ilə müsahibəni təqdim edirik:

O, Xaçmaz rayonu Zərifə Əliyeva adına məktəb-liseyin yetirməsidir.

-Düzü, 700 toplayacağıma özümü əvvəldən, hətta birinci sinifdə oxuyarkən  alışdırmışdım. Düzdür, o vaxtlar heç 700 balın nə olduğunu bilmirdim. Amma valideynlərim, müəllimlərim tez-tez bu balı toplayacağımı deyirdilər. 700 bal toplaya biləcəyimə inansam da, qəbulda belə olacağına söz verə bilmirdim. Çünki qəbulda hər şey ola bilər. Bir sualı unuda, diqqətsizlik edə, cavab kartına səhv köçürə bilərəm. Ona görə də minimum 680-690 bal toplayacağıma söz vermişdim.

-Məncə, savadın rolu təxminən,  680-690 bala qədərdir. Geri qalanı demək olar ki, şansdır.

-Xeyr! Çünki məqsədim 700 bal toplamaq deyil, prezident təqaüdünə düşmək idi. 690 bal toplasaydım, bu nəticəyə qane olacaqdım.

-Mən məktəb-liseydə oxuyurdum. Hər 4 sinifdən biri  lisey sinif  seçilərək,  seçmə sinif olurdu. Oxuduğum yer təbiət elmləri təmayülü idi. Orada öz ixtisasıma uyğun fənlər keçməmişəm. Çünki üstünlük təbiət fənlərinə verilirdi. Bu da IV qruplar üçün əlverişli idi. Amma seçmə sinif olduğumuza görə burada güclü uşaqlar var idi. Rəqabət üçün daha uyğun şərait olduğuna görə mən həmin sinifdə qaldım. Əlbəttə ki, bura digər məktəblərdən fərqlənir. Rayondakı başqa məktəblərlə müqayisədə bizim məktəb ən yaxşısıdır. Amma təbii ki, tam olaraq lisey deyil, məktəb-lisey idi. Orta məktəbə də, liseyə də oxşarlğı vardı, yəni, orta mövqe tuturdu. Düşünmürəm ki,  başqa məktəbdə oxusaydım, bu balı toplaya bilərdim. Ən azından buradakı rəqabət mühiti insanı daha uğurlu edir.

-Bizim sinifdə hələ ki, şagirdlərin çoxu imtahan verməyib. Çünki onlar I və IV qrupdurlar. Amma  indiyədək imtahan verənlər orta bal toplayıblar. Əksəriyyətinin balı 400-dən yuxarıdır.  Amma digər siniflərdə 638 bal toplayan şagird  var.

-“Xaçmaz” hazırlıq kursunun tələbəsi olmuşam. Orada sırf abituriyenrt kimi iki il yarım hazırlaşmışam. Amma son iki-üç ayı Bakıda “Ulduz” –  “həftə sonları” kurslarında iştirak etmişəm. Şənbə və bazar günləri dərsdən sonra bura gəlirdim.

-Orta məktəb sinfində şagird çox olur. Bizim məktəbdə təhsilin səviyyəsi rayonun digər məktəblərinə baxanda yaxşı idi. Amma yenə də istər-istəməz repetitora ehtiyac olurdu. Çünki sinifdə bütün uşaqlar eyni səviyyədə deyillər. Uşaq çox olur. Müəllimin dediyini hər kəs eyni səviyyədə qavraya bilmir.

-Həftənin 1, 3, 5, 6-cı günləri hazırlıq  kursuna gedirdim. Həmin günlər kursdan əlavə dərs oxuya bilmir, çox yorğun olurdum.  Məktəbdən gəlib kursa gedir, gecə saat  8 – 9-a qədər orada olurdum. Amma o biri günlər demək olar ki, səhərdən axşamacan oxuyurdum. Bununla yanaşı, özümə istirahət də verirdim. Bəzən bir gün ümumiyyətlə dərs oxumur və ya günün çox hissəsini istirahətə ayırırdım.

Filmlər izləyir, bədii kitab oxuyurdum. Yəni hər şeyə müəyyən qədər vaxt çatdırmağa çalışırdım. Zehni yorğunluğumu da elə bunlarla aradan qaldırırdım.

-Gecə saat 23:00-da yatırdım. Gün ərzində oxuyaraq çox yorulurdum. Səhər isə məktəb olan günlər saat 07:00, digər günlərdə isə 08:00 – 08:30-da oyanırdım.

-4 il, 1-4-cü siniflərdə  şahmatla məşğul olmuşam.

– Şahmat insanın analitik təhlil bacarığını yüksəldən bir oyundur. Düşünürəm ki, uğurlarımda şahmata erkən başlamağımın da rolu var. Çünki o, zehni qabiliyyəti artırır. Hətta deyirlər ki, şahmatla məşğul olanlar riyaziyyatı yaxşı bilirlər. Məncə bu, təhsilimə də müəyyən qədər təsir göstərib.

-Konkret olaraq hansısa strategiyanı  deməzdim. Mən bununla ancaq kiçik yaşlarımda məşğul olmuşam. Düşünürəm ki, 4-cü sinif şagirdi hansısa strategiyanı qurmaqda peşəkar ola bilməz. Amma bu oyun məndə rəqib tərəfin gedişlərini qabaqcadan təxmin etmək, çətin situasiyadan çıxmaq bacarığı formalaşdırıb. Ümumilikdə isə düşünmə qabiliyyətimə yaxşı təsir göstərib.

-Bəli, sonradan məktəb dərslərim başladı. İbtidai və orta təhsil eyni olmur. Ona görə də ailəm fasilə verməyimi məsləhət gördü.

-Bəli, artıq məşğul olmağa etməyə başlamışam.

-II qrupda ixtisasların çoxu humanitar yönümlüdür. Məndə isə riyaziyyat daha yaxşıdır. Buna görə də ya maliyyə, ya da mühasibat uçotu ixtisaslarından birini seçəcəm. Hamı maliyyəni məsləhət bilir. Bu sahəyə 6-7 siniflərdən marağım var. Vergilər  Nazirliyinin keçirdiyi vergilər olimpiadalarında respublika birincisi olmuşam. Bu, hələ mən 5 və 8-ci siniflərdə oxuyarkən olub. Yəni bu sahəyə o vaxtlar marağımvar idi .

-Düşünürəm ki, iqtisadiyyat, xüsusilə də maliyyyə sahəsində  ciddi kadr çatışmazlığı var. Ölkəmizdə iqtisadiyyatın hərtərəfli inkişafının təmin olunmalıdır. Düzdür, müəyyən qədər bu təmin olunur. Amma ixtisaslı kadr nə qədər çox olarsa, bu, o qədər sürətli gedər. Bu istiqamətdə ölkəmizin inkişafına töhfə verə biləcəyimi düşünürəm.

-2017-ci ilin iyul, avqust aylarında ABŞ-ın İndiana Universitetində  biraylıq liderlik, biznes və sahibkarlıq dərsləri almışam. Proqramı 3 gün müddətində Gürcüstanda davam etdirmişəm. Burada sertifikat əldə etmək üçün  verilən tapşırıqları yerinə yetirmişəm. 2017-ci ilin dekabrından Azərbaycan Avropa Gənclər Parlamentinin üzvüyəm. 10-cu sinifdə oxuyarkən “Ədəbiyyat birinciləri” müsabiqəsində respublika üzrə ikinci yeri tutmuşam. 9 və 10-cu siniflərdə riyaziyyat olimpiadalarında rayon üzrə birinci yeri tutmuşam. 11-ci sinifdə isə olimpiadaya coğrafiya fənnindən qatıldım və burada da rayon üzrə birinci oldum.  Şahmat olimpiadalarında 1, 2 və 3-cü yerlərlə təltif olundum. Bundan başqa “mən Azərbaycanlıyam” milli bilik yarışmasının qalibi olmuşam. 6-cı sinifdə oxuyarkən YUNİCEF-in keçirdiyi “Uşaq hüquqlarının gündəlik tədrisi”  proqranmını bitirmişəm. İntellektual yarışların, breninqlərin iştirakçısı olmuşam. Azərbaycan İntellektual Oyunlar klubunun təşkil etdiyi oyunlarda iştirak etmişəm. Müxtəlif yarışlarda qazamdığım 30-dan çox sertifikatım var.

-Fənn olimpiadaları qəbul imtahanındakı kimi kompüterlə yoxlanmadığına görə bəzən şəffaflığa yol verilmir.  Ola bilər ki, müəyyən şeylər yoxlayan adamların özünün belə diqqətindən qaçır. Məndə də kiçik bir anlaşılmazlıq oldu. Yer tutmaq üçün cəmi 3 balım çatmadı. Düzdür, respublika olimpiadası kimlərəsə görə uğur qazanmaq üçün yoldur. Bəlkə də burada mənim bəxtim gətirmədi.

-Yox, çünki mən uşaqlıqdan hərtərəfli böyümüşəm. Yəni, ədəbiyyata da müəyyən müddət marağım olub. Amma bunu sırf  ixtisas fənni kimi davam etdirmək istəmədim. Sadəcə, mənim maraq sahəmdir. Yalnız ixtisasa yönələndə adam hərtərəfli olmur.  Müəyyən qədər başqa şeylərlə də maraqlanmaq lazımdır. Bunların çoxunun təməli 7-8-ci siniflərdə qoyulub. Hamısını hazırlıq mərhələsində etməmişəm. Bədii əsərlərin çoxunu 8-9-cu siniflərdə oxuyub bitirmişəm. 10-cu sinifdə bunu bir qədər azaldıb, 11-ci sinifdə minimuma çatdıraraq ixtisas fənlərimə yönəlmişəm.

-Əslində, bizə əvvəldən fərqli mühitin, mədəniyyətin olacağı ilə bağlı məlumat vermişdilər. Buna görə də elə əvvəldən gözlədiklərimi gördüm. Orada hamı gülərüzdür. Küçədə hamı bir-birinin üzünə gülür. Orada ailəsi nə qədər maliyyə dəstəyi versə də, tələbə özü işləməyə meyillidir.  Karyeralarını əvvəldən qururlar. Buna görə də oranın təhsil mühitini daha çox bəyənirəm..

-Bəli, görülür. Mənim üzv olduğum Avropa Gənclər Parlamenti hər iki-üç aydan bir sessiyalar təşkil edir. Bununla, gənclər Avropa mühitinə öyrəşirlər. Assambleyalar təşkil olunur. Düşünürəm ki, bu haqda kifayət qədər işlər görülür. Bunlardan nə dərəcədə yararlanmaq isə artıq hər kəsin öz öhdəsinə düşür.

-Bəzən rəsm çəkməyi xoşlayıram. Amma bunda o qədər də uğurlu olduğumu hesab etmirəm.

-Əgər yaxşı  təqaüd  verən, təhsilhaqqından tam azad edən universitet olsa, bu haqda fikirləşmək olar. Amma Azərbaycanda da reytinqli universitetlər az deyil. Elə onlardan birini də seçmək olar. Təhsilimin növbəti pillələrini isə xaricdə davam etdirmək istəyirəm.

-Bəli, mütləq. Mən burada daha faydalı ola bilərəm, nəinki əcnəbi ölkədə. İnsan öz vətənində daha çox xeyir vermək istəyir. Burada öz ətrafımda daha tanınıram. Nəsə etsəm, bunu daha çox insana çatdıra bilərəm.

-Hələ seçim etməmişəm. Azərbaycan Dövlət İqtisad Universiteti, Dövlət İdarəçilik Akademiyası, Azərbaycan Diplomatiya Akademiyası, Bakı Mühəndislik Universiteti və s. Yəni, seçim çoxdur. Seçim etmək üçün hələ iki aydan çox vaxtım var. Buna görə də tələsmirəm.

-İmtahandan əvvək yüksək nəticə gözləyirdim. Elə DİM-in keçirdiyi sonuncu sınaq imtahanında da 700 bal toplamışdım.  Özümə inamım artmışdı. Amma tam olaraq 700 olacağını deyə bilmirdim. Yəni, bunu bacara biləcəyimə inanırdım, amma əmin deyildim.

-Tarix mənə bir qədər çətin gəldi. O, sırf əzbərə əsaslanır. Mən isə texniki fənlərə meyilliyəm. Tarixdən nələrisə yadıma salmaqda çətinlik çəkdim. Riyaziyyatdan bəzi suallar biraz çətin olduğuna görə onları sona saxladım. Ümumilikdə, suallar isə o qədər də çətin deyildi.

-Hazırlıq kurslarının təşkil etdiyi imtahanlarda  660-691 arası bal toplamışam.  DİM-in keçirdiyi üç sınaq imtahanındsa isə nəticəm  649, 662 və 700 bal olub.

-İmtahan mənə o qədər də çətin gəlmədi. Buna görə də düşünürdüm ki, yəqin nəticəm yaxşı olar. Bir-iki şübhəli sualım var idi. Evə gəlib suallara baxdım və onları düz yazdığıma əmin oldum. Həmin gün axşam saatlarında DİM etalon cavabları açıqladı. Orada da hamısı düz gəldi. Sual kitabçasında 700 bal olduğuna əmin idim. Amma cavab kartında hər şey ola bilərdi. Səhv köçürə və ya ümumiyyətlə köçürməyə bilərdim. Buna görə də 700 topladığımı hələ ki, ailəmizdən başqa heç kimə demədim. Cavablar isə mayın 25-i çıxdı və 700 bal topladığıma əmin oldum.

-Düzü, mən də elə ona görə narahat idim. Çünki mən, bir qədər tez arxayınlaşan biriyəm. Bir ay imtahandan çox bal toplayırdımsa, arxayınlaşaraq növbəti imtahandan zəif nəticə göstərirəm. Amma sonuncu sınaq imtahanından sonra bunu başa düşməli oldum. . Ona görə də sınaqdakı 700 məni motivasiya etdi, nəinki arxayınlıq… Çünki ondan öncəki sınaqda balım az olmuşdu. Son üç ildə verdiyim sınaq imtahanları arasında ən az balı toplamış, buna görə çox pis olmuşdum.

-Hansı ay çox bal toplasam, elə bilirdim ki, proqramı yaxşı mənimsəmişəm. Arxayınlaşıb sosial şəbəkələrdən çox istifadə edirdim. Az bal toplayanda isə sosial şəbəkələrlə bağlı özümə məhdudiyyətlər qoyurdum. Yəni başqa şeylərlə çox məşğul olur, istirahətə çox vaxt ayırırdım. Filmlər izləyirdim. Düşünürdüm ki, onsuz da bal toplamışam. Amma sınaq imtahanının müsbət tərəfi də çoxdur. Adətən insanlar bir səhvdən nəticə çıxarırlar,amma mən sınaqlarda bir neçə dəfə səhv edərək nəticələr çıxarmağı öyrəndim.

-Asılılığım yoxdur, amma istər-istəməz maraqlı gəlirdi. Xaricdə təhsil səhifələrini izləyirdim. Son iki ayı onlardam istifadəni azaltsam da, tamamilə bağlamadım. Çünki əlaqə saxladığım insanlar vardı.

-Hazırda çox istifadə edirəm. Çünki təbrik edənlər çox olur. Saytlar  müsahibə üçün yazırlar. Haradasa, gündə 4-5 saat istifadə edirəm. Çünki indi başqa bir məşğuliyyətim də yoxdur.

-Xeyr. Əvvəldən bilirdim ki, 700 bal toplasam bu olacaq. Eyni nəticəni göstərən bir neçə tanışım var. Onlardan maraqlanmışdım. Buna görə o qədər də gözlənilməz olmadı.

-Bədii ədəbiyyata 4 yaşımdan sadə əsərlərlə başlamışam. 5-6-cı siniflərdə dedektivə üstünlük versəm də, sonradan bu janr mənim üçün maraqsızlaşdı. Hazırda fəsləfi janrda daha çox oxuyuram. Ən sevdiyim əsər isə  İvan Turgenevin “Atalar və Oğullar” əsəridir.

-4 yaşımda bacım mənə əlifbanı öyrətmişdi. Mənim üçün kitabxanadan şəkilli kitablar gətirərdi. Vaxt qoyurdu ki, filan kitabı iki həftə müddətində oxumalısan. Bədii ədəbiyyata marağım elə o vaxtdan formalaşmağa başladı. Hər kəsin uğurunda müəyyən insanın rolu olur.  Mənim uğurumda həm müəllim, həm də valideynlərim sözün əsl mənasında böyük rol oynayıb. Qarşıma həmişə mənə istiqamət verə biləcək müəllimlər çıxıb. Bu, bir növ şans idi.

Daha çox dram janrıına üstünlük verirəm. Filmlərdən isə elmi-fantastikanı bəyənirəm.

-Bacım Azərbaycan dili və ədəbiyyat müəllimidir. Özü olimpiadaçı olmasa da, olimpiadada yer tutan şagirdlər yetişdirib. 700 bal toplayan şagirdi də olub.

-Yalnız ingilis dili ilə məşğul olmuşam.

-İngiliscə bədii kitablar oxuyuram. Həmin dildə olan televiziya verilişlərini izləyir, bu dildə çox ünsiyyətdə olmağa çalışıram. İnternetdə nə isə axtaranda ingiliscə yazıram. Çalışıram ki, bu dil daha çox qarşıma çıxsın. Belə olduqda onu öyrənməyə məcbur olursan.

-Bəzi intellektual verilişləri çıxmaq şərti ilə maraq dairəmə uyğun olanları yoxdur. Amma  anonslarda nə isə maraqlı gələndə ona baxıram. Son hazırlıq ilində heç intellektual verilişləri izləməyə də vaxtım olmadı.  Bunlardan əlavə mədəniyyət, incəsənət verilişlərini izləməyi sevirəm. Azərbaycan filmlərini izləyirəm

-“Bir qalanın sirri”.

-Bu, şagirdin özündən asılıdır. Məsələn, bizim liseyimizdə şagirdlər üçün hər şərait yaradılsa da, oxumayanlar da vardı. Amma təbii ki, yömləndirmə də rol oynayır.

-Düşünürəm ki, şagirdlərin məntiqi təfəkkürünün inkişafına diqqət ayrılmalıdır. əzbərə yox, analitik düşüncəyə diqqətyetirilməlidir. Məncə, bu yöndə bir sıra islahatlar keçirilir. Elə kurikuluma keçid də bunu göstərir.  Qəbul imtahanlarında da əzbərə yönəlmiş sualların sayı azalır.

Məncə olardı. Çünki əvvəldən bu sistemlə hazırlaşmışam. Qəbul imtahanını kurikulumla verəcəyimi bilsəydim, o yöndə hazırlaşacaq, eyni nəticəni göstərəcəkdim. Bilmirəm, o vaxtlar yeddi yüzlük bal sistemi olacaq ya yox. Amma düşünürəm ki, çalışan şagird hər sistemdə yüksək nəticə göstərə bilər.

Mən hazırlaşdığım müddətdə ev işləri görməmişəm. Düzü, buna ehtiyac da olmayıb. Çünki evdə anam və böyük bacılarım var.  Məncə  o vaxtacan öyrənə bilərəm.

-Sırf hər şeyi ali məktəbdən gözləmək düzgün sayılmaz. Şagirdin özündən də  çox şey asılıdır. Bəzən görürsünüz ki, eyni qrupda bir uşaq özünü inkişaf etdirir, digəri isə iş tapa bilməməkdən şikayətlənir.  Özüm universitetdən daha çox şey qazanmaq üçün çalışacam. Əlavə kurslara getməyi, özümü inkişaf etdirməyi düşünürəm.

-Əsas  psixoloji gərginliyim imtahandan bir gün əvvəl oldu. İmtahandan əvvəlki bütün günü ağlamışdım. Çünki ağlıma hər şey gəlirdi: imtahan pis keçər, son dəfə topladığım 700 baldan arxayınlaşaram və s. imtahan gümü də çox həyəcanlı idim . Amma sualları görəndə həyəcanı unutdum. Çünki asan idilər.

Deyə bimərəm ki, eynilə mən etdiyim kimi etsinlər. Çünki hər abituriyentin  götürmə qabiliyyəti fərqlidir. Məsləhət görərdim ki, onlara kifəyət edəcək qədər oxusunlar. Hər abituriyent öz qavrama səviyyəsini bilir. İstirahət saatlarını da buna müvafiq olaraq bölüşdürməlidir.