Türkiyənin tanınmış onkoloqu Yavuz Dizdarın sözlərinə görə, toyuqlara antibiotik vurulması onları insan üçün təhlükəli məhsullar siyahısına daxil edir. Belə ki, təbii toyuqlar 81 gündən əvvəl yetişmir. Ancaq broylerlərdə toyuqların yeni üsulla böyüdülməsindən geniş istifadə olunur: “Bu üsul ABŞ-dan gəlmədir. Toyuq 23 saat işıq, 1 saat qaranlıqda qalaraq durmadan yeməyə vadar edilir. Ona biotexniki aminoasit verilir. Bu da sümüklərin inkişafını dayandırır. Toyuq yerindən tərpənmir, qaçmır, yerimir, sadəcə kökəlir”. Mütəxəssis bildirir ki, bu üsulla yetişdirilən toyuqlardan istifadə xüsusilə qadınlarda döş xərçəngi riskini artırır:

Türkiyəli uşaq həkimi Əhməd Aydının sözlərinə görə isə toksin, hormon və antibiotiklər toyuğu böyütdüyü halda lazımi vitaminlər almadan yetişməsinə səbəb olur. Hətta istifadədən yığışdırılan antibiotiklər qadağan olunduğu halda toyuqlara vurulur. Bu da təhlükənin artması deməkdir. Çünki toyuqların inkişaf mərhələsi düzgün getmir. Normal şərtlərlə 6-8 aya 1 kiloqram çəkiyə çatmalı olan toyuq 45 gündə 1 kiloqramdan artıq olur. Məlumatlara görə, broyler toyuğunun 1 kiloqram olması üçün cəmi 1.7 kiloqram yem verilir. Bu yem geni dəyişdirilmiş soyadan hazırlanan yem olur və dərhal da nəticəsini göstərir. Sümüklərin bərkiməsinə və toyuqun hərəkətinə mane olan bu yem və yem əlavələri ilə yanaşı bir çox ölkələrdə balıq yemindən də artıq çəki almaq üçün istifadə olunur.

Nəticədə toyuğun çəkisi hətta 2 kiloqramdan da ağır olduğu halda bişirildiyi zaman bu çəkinin bir hissəsi itir. Müəssisələrdə darısqal yerdə toyuq sayı standartlara uyğun olmadığına görə kütləvi xəstəlik ehtimalı da artır. Bu ehtimalı aradan qaldırmaq üçün toyuqlara yüksək dozada antibiotik vurulur. Həmin antibiotik insanın istifadə etdiyi toyuq əti vasitəsilə insan orqanizminə daxil olur. Son illərin ən böyük problemlərindən olan artıq çəki və piylənməni yaradan səbəblər arasında bu amil də önəmlidir. Çünki antibiotiklə bəslənən toyuqlardan həddən artıq istifadə yetkinlik dövrünü yaşayan insan orqanizminə mənfi təsirini göstərir. Qırmızı ətlə müqayisədə toyuq əti nisbətən ucuz olduğuna görə istehlakın çox olması problemin daha da böyüməsinə şərait yaradır.

Toyuqların yumurtlamaq qabiliyyətini artırmaq üçün istifadə olunan dərman preparatlarının da insan orqanizminə mənfi təsirindən çox danışılır. Bəzi araşdırmalara görə, bu dərman preparlatarı qadınlarda döş xərçənginə yol açdığı halda kişilərdə sonsuzluq və iqtidarsızlıq problemi yarada bilər. Bu problemi nisbətən aradan qaldırmaq üçün xüsusilə, müsəlman ökələrində halal kəsim üsulundan istifadəyə çalışılır. Çünki müəssisələrdə toyuqlar əsasən şok vasitəsilə öldürülür ki, bu zaman da bədəndən çıxmayan qan xəstəlik mənbəyi olur. Bunu aradan qaldırmaq və müsəlman kəsimin tələbatını ödəmək üçün müsəlman ölkələrindəki toyuq istehsalı müəssisələri halal kəsim qaydalarına riayət etdiklərini bildirirlər. Hətta məhsulun üzərində bu barədə xüsusi qeyd də olur.

Amerikanın Con Hopkins və Arizona Universiteti də dünyanı maraqlandıran “toyuq əti öldürürmü?” sualına cavab tapmaq üçün uzunmüddətli araşdırma aparıb. Nəticədə məlum olub ki, broyler toyuqlarına vurulan antibiotiklər narahatlıq üçün ciddi əsas yaradır. Bu, təkcə inkişaf etməkdə olan ölkələrdə yox, hətta inkişaf etmiş qida sənayesinə malik olan ölkələrdə də belədir. Mütəxəssislər hətta bu dərman sayının 60 olduğunu da bildirir. Bu dərman preparatlarının təqribən yarısını antibiotik qarışmları təşkil edir ki, bu da toyuqun kökəlməsi üçün istifadə edilir. Baxmayaraq ki, hələ 14 il əvvəl BMT qida təhlükəsizliyini əsas götürərək bu dərmanların kütləvi istifadəsini qadağan edən Biogüvənlik Protokolu qəbul edib. Bu protokola qoşulan ölkələrdə isə vəziyyət bir-birindən fərqlənmir. Standartlara görə, toyuqlar kəsimə göndərilməzdən bir həftə əvvəldən onlara antibiotik verilməsi dayandırılmalıdır. Ancaq bu müddətdə toyuğun çəki itirməsi kimi problemlə qarşılaşmamaq üçün standarltlara əməl edilmir.

Azərbaycanda toyuq istehsalçıları bu barədə danışmağı sevmir. Onlarla əlaqə və suala cavab almaq mümkün deyil. Amma bu susqunluğun hansısa qaranlıq məqama işarə etdiyini güman etməmək də olmur. Satıcılar isə deyir ki, son zamanlar toyuq əti ilə bağlı yayılan informasiyalar alıcı sayına təsir göstərməyib. Səbəb bu xəbərlərə inanmamaqda deyil. Səbəb alıcının başqa seçim imkanının olmamasındadır. Qiymətlərin günbəgün bahalaşdığı bir dövrdə alıcıların nisbətən ucuz toyuq əti almaqdan başqa çıxış yolu qalmır. Satıcıların sözlərinə görə, Azərbaycan alıcısı kök və piyli toyuqlara üstünlük vermir: “Hamı bilir ki, bu toyuqlar xeyirli deyil. Hətta deyirlər ki, bu toyuqları suda yuyanda bişir. Qazana tökülməsinə ehtiyac qalmır. Alıcılar əsasən çəkisi 1 kiloqramdan çox olmayan toyuqları alırlar. Kök toyuqlara həvəs göstərilmir. Buna görə də istehsalçılar toyuqları çox kökəltməməyə çalışırlar. Əvvəl qablaşdırması olan toyuqların alıcısı çox idi. İndi açıq, buzsuz toyuqların alıcısı çoxdur”- deyə gənc satıcı bildirir.

Onun sözlərinə görə, istehlakçılar toyuq alanda keyfiyyətinə yox, qiymətinə diqqət yetirirlər: “Qablaşdırması olan toyuqların çəkisi az olsa da qiyməti bahadır. Açıq, buzsuz toyuların kilosunu 3 manatdan da almaq olur. Onsuz da imkanı olan alıcı heç vaxt broyler toyuğu almır. Onlar ancaq kənd toyuğu alırlar. Həm də kənd toyuğu adı altında broylerlərdə çıxarılan cücələr də olur. Bu cücələr daha sonra ev şəraitində baxılır və kənd toyuğu adına satılır. Amma onlar da əsl kənd toyuğu deyil. Çünki cinsi fərqlidir. Sadəcə evdə dənlə və ya yaşıllıqla baxıldığına görə bir qədər dadında kənd toyuğuna bənzərlik olur. Bir az da tüklərini yolandan sonra dərisinə sarıkök sürtürlər, əsl kənd toyuğuna oxşadırlar. Yarmarkalarda əsasən bu toyuqlar satılır.Amma əsl kənd toyuğunun 600-700 qram olanları 7 manatdan ucuz satılmır.Kəndin özündə bu qiymətə almaq olur. Necə olur ki, yarmarkada kənd toyuğu adına 3 toyuq 10 manata satılır? Deməli, əsl kənd toyuğu deyil.Amma yenə də broyler toyuğundansa kənddə, bağçada saxlanan bu toyuqlar yaxşıdır.Toyuq özü sərbəst böyüyəndə, dənin içində eşələnəndə daha dadlı olur.Hərəkət etməyən toyuğun əti də dadsız olur və xəstə təsəvvürü yaradır. Kəndlərdə toyuq bir yerdə dayanarsa, hərəkət etmirsə onu xəstə adına çıxırlar. Kəsib yemirlər.Amma broyler toyuqları ümumiyyətlə gəzmək üzünə həsrətdirlər”.(legion.az)