Azərbaycan nikaha erkən daxil olan qızların sayına görə yalnız İrandan geri qalaraq, 144 ölkə arasında 69-cu yerdə dayanır.
Strateq.az bildirir ki, bu barədə BMT-nin Uşaq Hüquqları Komitəsinin 2016-cı il üçün hesabatında qeyd olunub. Azadlıq radiosunun məlumatına görə BMT-nin Uşaq Hüquqları Komitəsi keçmiş SSRİ ölkələrindən Azərbaycan, Gürcüstan, Qırğızıstan və Tacikistanda qızların erkən ərə verildiyini qeyd edib.
Radionun İran xidməti bu probelmlə bağlı araşdırma aparıb və şərqi Azərbaycan vilayətində 10 yaşında ərə verilmiş bir qadının başına gələnlərdən yazıb.
«BARMAĞIMA ÜZÜK TAXDILAR»
İlk baxışdan hər şey nağıla bənzəyə bilər. Təsəvvür edin, həyət-bacada bir yerdə oynaya-oynaya böyüyən qızla oğlan sonda evlənirlər. Amma qızın 10, oğlanın 15 yaşı varsa…
Özünü şərti olaraq Leyla kimi təqdim edən gənc qadın toy gününü belə xatırlayır:«Gecəyarısı idi, yatırdım. Qonşularımız qapını döydülər, içəri girib barmağıma üzük taxdılar… Beləcə, ərə getdim».
Yaşı 22-ni ötməsə də, Leylanın həyatının yarısı ər evində keçib və İranda onun kimilər on minlərlədir. İran qanunlarına görə, yaşı 13-ə çatmış qız valideynlərinin razılığı ilə ərə verilə bilər. Yaşı 9-u keçmiş daha kiçik qızların nikahına isə yerli məhkəmənin qərarı ilə razılıq verilir. Oğlanın nikah yaşı 15-dir.
«ƏLLƏRİMİN ƏSDİYİ YADIMDADIR»
Vətəndaşların Qeydiyyatı Statistikası üzrə Beynəlxalq Təşkilat 2015-ci ildə İranda 37 min erkən nikahın sənədləşdiyini bildirir. Real rəqəm daha artıq ola bilər, çünki ailələrin çoxu erkən nikahı qeydiyyata aldırmırlar.
Əri Əlinin valideynləriylə bir yerdə yaşayan Leyla onların kəndində uşaqkən ərə verilən qızların çox olduğunu deyir. Amma bu, qızların durumla barışdığına, erkən ailə həyatına hazırlığına dəlalət etmir: «Mən nə elədiyimi bilmirdim ki… Əllərimin əsdiyi yadımdadır», – deyən Leyla 15 yaşlı ərinin, ondan fərqli olaraq, toy gününə hazır olduğunu xatırlayır: «O, heç qorxmurdu, özünə əmin görünürdü».
Leyla bu «dəhşətli oyun» bitən kimi durub evlərinə, anasının yanına qaçmaq istədiyini indi də əlləri əsə-əsə danışır.
«BELƏ ŞEYLƏR OLUR»
Ertəsi gün Leylanın yanına həkim gətirirlər. Həkim onu sakitləşdirir, ancaq qorumur, kabusun bitəcəyini söyləmir: «Mənə qorxmamağı, bunun adi hal olduğunu, getdikcə öyrəşəcəyimi dedi».
Belə şeylər, doğrudan da, çox olur və BMT-nin Uşaq Hüquqları Komitəsinin əsas missiyalarından biri də bunun qarşısını almaqdır. Ancaq 2016-cı ildə missiya İranda uşaqların erkən nikaha girməsi hallarının artmaqda olduğunu bildirib, İran İslam Respublikasını nikah yaşı haqda qanunu dəyişməyə, cinsi əlaqə yaşını 16-ya qaldırmağa çağırıb.
İran qanunları 9 yaşlı qızların cinsi əlaqəyə cəlbinə yol verir, uşaqlarla cinsi münasibətlər qanunla cinayət sayılmır. Müstəqil ekspertləri ən çox narahat edən də budur. BMT-nin Uşaq Hüquqları Komitəsi bu problemin tək İrana aid olmadığını, keçmiş Sovet ölkələrindən Azərbaycan, Gürcüstan, Qırğızıstan və Tacikistanda da qızların erkən ərə verildiyini qeyd edir.
700 MİLYON
Tehranda sosioloq kimi çalışan Mustafa Eqhlima Azadlıq radiosunun İran xidmətinə müsahibəsində deyib ki, problemin həllinə əngəl sosial gerilik və adət-ənənələrdir:«Kiçik şəhərlərdə yaşayan əhali kasıbdır. Qızlarının yaşı 8, ya 9 olsun, onlara fərqi yoxdur, ərə verirlər. Bəy də uşaq olur, yaşı 18, 16, ya da 15-dən yuxarı olmur». Psixoloqlar erkən nikahın uşaqlara çox güclü neqativ təsiri olduğunu, onların sonrakı həyatını daimi qorxu içərisində keçirdiyini deyirlər.
Bütün çağırışlara baxmayaraq, indi dünyada hər 7 saniyədə bir uşaq – yaşı 15-ə çatmamış qız uşağı ərə getməyə məcbur edilir. BMT-nin hesablamalarına görə, hazırda uşaqkən ərə verilən qızların sayı 700 milyondur. Bu problemlə mübarizə aparılmasa, 2050-ci ildə güclə ərə verilən qız uşaqlarının sayı 1.2 milyarda çata bilər.
