“HAKİMİYYƏT SİYASİ MƏHBUS MƏSƏLƏSİNİ BİRDƏFƏLİK ÇÖZSÜN”
Günel SƏFƏROVA: “AZƏRBAYCANA DEMOKRATİYA NƏ AVROPADAN, NƏ DƏ AMERİKADAN GƏLƏCƏK”
Bu ilin parlament seçkilərinə ənənəvi formalardan, eləcə də, həm strateji, həm də taktiki baxımdan fərqli boyutlarda qatılacağı gözlənilən “125-lər Siyasi Klubu” barəsində hələ həbsxanada olanda qəzetlərdən oxumuşdum. Təbii ki, bizdə qəzet materialları heç zaman tərəfsiz olmur deyə, bu klub barəsində yazılanlara da sadəcə yazı kimi baxdım. Amma burda adı hallanan və klubun aparıcı üzvlərindən bəzilərini şəxsən, bəzilərini isə qiyabi tanıdığımdan, hər zaman “125-lər” maraq dairəmdə oldu. Həbsdən sonrakı müddətdə özüm üçün qərar verdim ki, işləri azacıq səhmana salan kimi, “125-lər Siyasi Klubu”nun üzvləri ilə görüşüb, onların nəyi və niyə istədikləri ilə maraqlanıb, bütövlükdə fəaliyyətlərinə tərəfsiz ayna tutum.
Bu mənada, Günel Səfərova ilə görüşümüz bəlkə də təsadüf sayılmaya da bilər, amma bu dəfəki müsahibimin məhz Günel xanım olması sırf təsadüfdü. Bu görüşdən “125-lər”in fəaliyyəti ilə bağlı aldığım təəssüratlar və gəldiyim qənaətlər, hələlik yalnızca mənə məxsusdu. Ancaq dediyim kimi, Günel xanımla söhbət zamanı, “125-lərin” fəaliyyət dairəsinə, onların Azərbaycana nə vermək istədiklərinə və Azərbaycan parlamentinə nə ilə getdiklərinə nə qədər müdaxil ola bildiyimə özünüz qiymət verin, istəkli oxucular.
Beləliklə, növbəti müsahibim “125-lər Siyasi Klubu”nun üzvü, növbəti parlament seçkilərində deputatlığa namizəd kimi çıxış edəcək Günel Səfərovadı.
“MÜXALİFƏTİN ÖZÜ DƏ DEMOKRATİKLƏŞMƏ PROSESİNƏ HAKİMİYYƏT QƏDƏR ZƏRBƏ VURUB”
(Əvvəli ötən saylarımızda)
– Gəlin burda da sizə bir az opponentlik edim. Əslində mən özüm də kifayət qədər milli mövqelərdə dayanan adamam. Mən də Avropadan gələn bəzi ikili standartların fərqindəyəm. Amma bu yazıq Avropa indi nə deyir axı? Deyir ki, vətəndaşlarınızı yerli-yersiz küçədən tutub şərləməklə uzunmüddətli həbslərə məruz qoymayın, məhkəmələrə lazımi qədər sərbəstlik verin ki, bu cür saxta işlər böyük problemlərə çevrilməsin. Bunun harası ikili standartdı?
– Bilirsinizmi, məsələ indi belədi ki, biz Avropada və ya Qərbin digər institut və təşkilatlarında Qarabağ məsələsini qaldıran kimi, onlar da mütləq siyasi məhbus məsələsini, insan haqlarının pozulmasını ortaya atır və bizə irad tuturlar.
– Nə olsun ki, elə bizimkilər də eyni şeyi eləmirmi? Avropalılar Azərbaycanda gerçəkdən pozulan insan hüquqlarından və artıq ciddi şəkildə Azərbaycanın baş ağrısına çevrilmiş siyasi məhbuslardan danışan kimi, bunlar da ortalığa Qarabağ problemini atıb və 1 milyon qaçqının pozulmuş hüquqlarını gündəmə gətirərək, qarşı tərəfə ittiham kimi səsləndirirlər.
– Elə bu səbəbdən də mənim hakimiyyətə tövsiyyəm o olar ki, siyasi məhbus məsələsini birdəfəlik çözsün və insan haqlarının kütləvi şəkildə pozulmasının qarşısını alsın ki, onlar da bu məsələləri bəhanə gətirərək, Qarabağ probleminin müzakirəsini dördüncü, beşinci plana ata bilməsinlər.
– Günel xanım, məsələ siz dediyiniz qədər də sadə deyil. Bu ölkədə biz də yaşayırıq və mənim də həbs olunaraq siyasi məhbus kimi bir müddət qazamatda saxlandığımdan yəqin ki, xəbəriniz var. Amma mən həbsdən çıxdığım 7 ayda Azərbaycanın istər müstəqil ya qeyri-müstəqil, istərsə də demokrat ya qeyri-demokrat adlandırılan media qurumlarından bircəciyi gəlib məndən soruşmadı ki, nə olub və niyə olub? Bu mənada hesab edirəm ki, burada problem təkcə hakimiyyətlə bağlı deyil, bəlkə mən bu haqda burda heç danışmamalıydım, amma yeri gəldi deyə, deyirəm. Təbii ki, mən hansı ölkədə, hansı rejimdə və hansı şərtlər altında yaşadığımızın fərqindəyəm. Açığı, bu şərtlərdə çox şeyləri də gözləyirdim, ancaq bir hakimiyyətin bu qədər alçaqca, bu qədər sinsicə öz vətəndaşını küçədən oğurladıb, üzünə əclafları dirəşdirib sonra da boynuna ağır maddələr qoymaqla uzun müddətli həbslərə göndərəcəyini heç düşünməzdim. Əslində avropalılar da bir az ona çaşıb qalıblar ki, onların ağlı və məntiqi bu cür şeyləri qətiyyən qəbul etmir. Belə bir şəraitdə mən heç cürə “avropalılar bizə ya düşməndilər, ya da ikili standartlarla yanaşıllar” deyə bilmirəm.
– Mən də indiki hakimiyyətin bu cür məsələlərlə bağlı düzgün davranış sərgiləmədiyini açıq söyləməyin tərəfdarıyam. Amma baxın, mən illərlə ictimai sektorda çalışan və bu sektordan gələn adamam. İşin gərəyi, çoxlu beynəlxalq təşkilatlarda olmuşam. Çeşidli hesabatların yazılmasına şahidlik etmişəm. Həmin hesabatların hazırlandığı şəraiti görmüşəm. Buna görə də bildiyim bir məsələ var. Azərbaycana demokratiya nə Avropadan, nə də Amerikadan gələcək. Azərbaycana demokratiyanı buradakı insanlar gətirəcəklər. Yəni cəmiyyət buna hazır olmalıdı və bunu da biz özümüz pilləli şəkildə etməliyik. Bu gün “Azərbaycana hardansa demokratiya gələcək” – deyə gözləyən müxalifətin özü də elə bu hakimiyyət qədər demokratikləşmə prosesinə zərbə vurub.
– Niyə?
– Çünki cəmiyyətlə işləmək lazımdı. Məsələn, Günel Səfərova bü gün seçki prosesinə gedəndə təkcə özünün seçilməsi üçün mübarizə aparmayacaq, həm də insanların seçkiyə gəlməsi uğrunda mübarizə aparacaq. İnsanlar özlərinin hüquqlarını bilməlidilər və başa düşməlidilər ki, seçki niyə baş verir, bu seçkilərdə onların rolu və missiyası nədən ibarətdi. Təbii ki, burda daha çox hakimiyyətin günahı var və hakimiyyət də elə onu istəyir ki, mümkün qədər az insanlar seçkiyə gəlsin. Insanların kütləvi şəkildə seçkiyə getməməsi, bu seçkilərdə saxtakarlıq imkanlarını artırır və elə saxtakarlıqların ən böyük qismi də bu məsələ ilə bağlıdır. Bəs burda müxalifətin necə, günahı yoxdumu, bütün bu illər ərzində insanlarla işləməyiblərmi? Bu prosesin indiki kimi formalaşmasında, hətta təzə seçkiyə qoşulmaq istəyən Günel Səfərovanın da günahı var. Demək biz həmişə demokratiyanın nə vaxtsa, hardansa gələcəyini gözləmişik. Açığı mən özüm də bir neçə il bundan qabaq düşünürdüm ki, Avropanın diqtəsi, eləcə də Azərbaycanın beynəlxalq konvensiyalara qoşulması, istər-istəməz bizə demokratiya gətirəcək. Ancaq indi deyirəm ki, bu əsla belə deyil və ən mütərəqqi qanunlar qəbul olunsa belə, onlar icra olunmursa, konkret icra mexanizmləri yoxdursa, o zaman min dənə konvensiyaya qoşulmaq da problemi həll etməyəcək. Ona görə də sözümü ora gətirirəm ki, Avropa institutlarının hansısa sanksiyaları, qadağaları Azərbaycana demokratiya gətirməyəcək.
-Günel xanım, heç mənim yazılarıma rast gəlibsinizmi?
– Olub, bir neçə dəfə.
– Mən həbsxanada yazdığım bir yazını bu yaxınlarda dərc elədim. Indi siz danışanda xatırladım. Yazının adı beləydi ki, “Bu hakimiyyət ona görə belədi ki, bu müxalifət belədi”.
– Çox gözəl, demək fikrlərimiz üst-üstə düşür. Baxın, indiki aparıcı sayılan müxalifət ictimai münasibətlər sistemində və hakimiyyətə münasibətdə, daha çox radikal platformada dayanır. Onların bu platformada möhkəmlənmələri isə, hamıdan çox, elə hakimiyyətin özünə sərf edir. Və bu münasibətlər getdikcə daha da radikallaşır. Aşırı radikallaşmadan bir addım o yana isə nə gəlir – terror.
– Ya da uçurumdan yuvarlanmaq…
– Doğrudur və hakimiyyətə də bunları aşırı radikal qüvvələr kimi dünyaya təqdim eləmək sərf eləyir. Əslində isə orta mövqelərdə dayanan daha başarılı insanları önə çıxartmaq lazımdır. Müəyyən məsələlərdə uzlaşma hakimiyyətlə danışıq demək deyil və cəmiyyətə də bunu aşılamaq lazımdır. Bu ilki seçkidə parlamentə düşəcək 5-10 bu cür mövqeli millət vəkilinin verəcəyi töhfə daha çox olacaq və bu da özünü 2018, 2024 seçkilərində göstərəcək. Əslində, bizim tutduğumuz mövqe budur. Yəni biz nə durub qışqırasıyıq, nə də kütləvi mitinqlər eləyib, pafoslu şüarlar səsləndirəcəyik. Biz pilləli islahatlar yolu ilə dəyişikliklərə inanan insanlarıq. Mən bütün iş fəaliyyətim boyu bunu eləmişəm və bu yolla müəyyən nəticələrin əldə olunduğunu görmüşəm. Məsələn, mən internatdan çıxmış uşaqların həyatlarını tənzimləyən bir layihədə işçi qrupu yaradaraq, Gənclər Haqqında Qanunun qəbuluna dair təkliflərlə çıxış etdim və nəticədə həmin qanuna internat uşaqlarının həyatına ciddi təsir edə biləcək bir neçə maddə düşdü. Indi özünüz fikirləşin, mən qışqırıb bağırmaqla, nə bilim, mitinqlər, piketlər keçirməklə bu nəticəni əldə edə biləcəkdimmi? Əlbəttə edə bilməyəcəkdim. Deməli, bütün hallarda haradasa uzlaşıb dialoqa getmək lazımdı ki, yaxşı nəticələr əldə oluna bilsin. Amma biz bu dəyişiklikləri fərdi maraqlarımız üçün yox, cəmiyyət üçün istəməliyik. Mənim demək istədiyim budur.
– Azərbaycanın iqtidarının da, müxalifətinin də çox qəribə bir şakəri var. Bunlar ölkənin istənilən probleminnən, hətta şəxsi problemləri ilə bağlı, ingilislə də, fransızla da, almanla da, zəncilərlə də, hətta erməninin özü ilə də görüşüb müzakirə etməyə, bu haqda danışmağa amadədilər. Amma, ya hakimiyyət təmsilçisi ilə oturan müxalifətçilərə, ya da müxalifət təmsilçisi ilə oturan iqtidar nümayəndəsinə dərhal “satqın” damğası vurulur. Bu haqda nə deyə bilərsiniz, ümumiyyətlə adamlar bunun fərqindədilərsə, niyə belə eləyillər, fərqində deyillərsə o zaman bunların siyasətdə nə işləri var?
– Hamı bunu bilir ki, Azərbaycanın Qarabağ problemi və bir sıra digər ümummilli məsələlri var ki, burda kimin iqtidarda, kimin müxalifətdə olması heç bir önəm daşımaz. Ancaq o da bilinməlidi ki, bəzi insanlar hansı məsələlər ətrafında müzakirələr aparır və aparılan dialoqun predmeti nədir? Məsələn, bizim də dəfələrlə beynəlxalq layihələrimiz olub ki, ümumqafqaz problemlərinə həsr olunub və biz də orda iştirak eləmişik. Sözsüz ki, birbaşa Ermənistanla bağlı layihələrdə bizim iştirakımıza icazə verilmir və biz də bunun marağında deyilik. Bütün hallarda bu tip məsələlərdə bir qızıl orta prinsipi tapılmalı və istər Qarabağ probleminin özü, istərsə də digər ümummilli məsələlər heç bir zaman iqtidarlaşıb, müxalifətləşməməlidir. Məsələn, Qarabağ məsələsində ortaya ümummilli bir mövqe qoyulmalıdı və hamı bu haqda düşünməlidi ki, biz Qarabağı da işğal olunmuş digər ərazilərimizi də, istər sülh yolu ilə, istərsə də müharibə yolu ilə geri qaytarmalıyıq. Bu yöndə ortaq bir fikir formalaşmalı və ümumilli platforma ortaya qoyulmalıdır. Mən, məxsusən də bu məsələdə çox adamları, ümumiyyətlə iqtidarlı müxalifətli hər tərəfi qınayıram. Ona görə qınayıram ki, hətta bu qədər vacib olan ümummilli bir məsələdə belə erməni lobbisindən çox geridə qalmışıq.
– Məsələn, niyə Xocalı soyqırımı günü Azadlıq meydanında, tribunasında iqtidar və müxalifət liderlərinin dayandığı bir milyonluq, milyon yarımlıq mitinqlər olmasın?
– Düz buyurursunuz, amma mən yenə də deyirəm ki, məsələ qədərindən artıq siyasiləşdiyinə görə, bu olmur. Ona görə deyirəm ki, milli məsələlər heç bir zaman siyasiləşməməlidir. Biz neçə illərdi ki, erməni lobbiçiliyinin gücündən danışırıq. Mən özüm də dəfələrlə xarici səfərlərdə bir şeyin şahidi olmuşam ki, ermənilər məzlum xalq obrazına girərək dünyanın hər yerində özlərini bu cür təqdim etməklə, eyni zamanda lobbiçiliyin bütün elementlərindən yararlanırlar. Onlar bizim kimi hansısa banneri yol kənarından asıb, buna da neçə milyon xərcləmirlər. Əslində bu bannerlərdə yazılanların əksəriyyətini də xaricilər heç düz-əməlli anlamırlar. Əgər biz bu problemlərimizi xarici ölkə vətəndaşlarına çatdırmağı düşünür və işlərimizi buna hesablayırıqsa, o zaman, ilk olaraq həmin ölkələrin, ordakı cəmiyyətlərin mədəniyyətini, adət-ənənəsini öyrənməliyik. Tutaq ki, Amerikada insanlar öz yaşadığı ştatın qonşuluğunda yerləşən ştatların adını öyrənib yadda saxlamaqda belə maraqlı deyillər. Belə olan təqdirdə Xocalı onların nəyinə lazımdı? Bunun əvəzinə, Azərbaycandan çox yaxşı hazırlanmış, milli kimliyini dərk eləyən mümkün qədər çox tələbə göndərmək lazımdır. Xaricilər üçün iki şəxsin arasında formalaşan və həmçinin də ümumi insani münasibətlər çox önəmlidi. Və biz də lobbiçiliyimizi əsasən bu cür qurmaqda maraqlı olmalıyıq. Ayrıca da, çox fərqli və əcnəbiləri maraqlandıra biləcək tədbirlər təşkil olunmalıdır. Yoxsa, “dolma bizimdi”, “Sarı gəlin bizimdi” və s. kimi primitiv mübarizə metodu heç bir zaman biz gözləyən nəticəni verməyəcək. Çünki nə avropalı, nə də amerikalı üçün maraqlı deyil ki, ya dolma, ya da “Sarı gəlin” sənindimi, erməninindimi, ya gürcünün ya da bir başqasınındımı.
-Günel xanım, yeri gəlmişkən, Avropa Oyunları Bakıda keçirildi. Burda məqsəd nə idi və biz nəyə nail olduq? Mən Avropa oyunlarının Azərbaycanda keçirilməsinə qarşı çıxmıram, hər şey yaxşıydı, tərtibat, milli rəqsər və s. hamısı gözəl idi, baxdıq. Amma bunun arxasında rifahı yüksək bir xalq görmək istəyərdim. Yəni göz yaşları içərisində rəqs eləmək doğru bir şey deyil…
– Əlbəttə doğru deyil. Açığı deyim ki, oyunları siyasiləşdirməyin əleyhinəyəm. Avropa “Evrovijin”i siyasiləşdirməyə qoymur, amma Avropa Oyunlarını siyasiləşdirir. Niyə?
– Avropa Oyunlarını siyasiləşdirib neylədilər ki. Avropa oyunçularını göndərməyə bilərdi, göndərdi. Bir Avropa ölkəsinin, Almaniyanın ya İngiltərənin qərar verməyi yetərli olardı ki, oyunlar baş tutmasın. Mən o vaxt yazdım ki, bütün bunlar tələdi və ümumiyyətlə oyunlar olmayacaq. Hələ şükür ki, onlar gəldilər. Biz özümüz hər şeyə siyasi yöndən baxırıq. Tutaq ki, o tərəfdən “filankəs qanunsuz tutulub” fikri səsləndimi, o dəqiqə burdan deyillər ki, bir milyon qaçqın var. Düz 25 ildi ki, belə davam edir. Biz bunları söyə-söyə, Almaniya Bundestaqı Ermənistanı işğalcı kimi tanıdı. Yəni biz, əslində bir az öz eyiblərimizi başqalarının donunun arxasında gizlədirik. Bu belə olmaz axı, ayıbdı…
– Bəli, mən sizinlə tamamilə razıyam, istər Avropa oyunları keçirilsin, istər İslam oyunları olsun, fərqi yoxdu, biz oyunlardan əvvəl bir faciə də yaşadıq axı, yanğın faciəsi.
– Əslində o da bir göstərinin, bir tələsgənliyin nəticəsi idi. Amma bayaq bir şey dedik, Avropada, Amerikada, dünyanın ən önəmli universitetlərində artıq on minlərlə, bəlkə də yüz minlərlə kifayət qədər təhsil almış insanlarımız var. Artıq onların yaş həddi 30-u, 40-ı keçib amma, bunların səsi nə iqtidarın önəmli məqamlarından, nə müxalifətin tribunalarından gəlir. Burda da iqtidarla müxalifətin iş birliyi varmı?
– Mən onların iş birliyini deyə bilmərəm, amma öz ətrafımda olan həmin o tələbələr haqqında deyə bilərəm. Onların əksəriyyəti qayıtmaq haqqında düşünmür.
– Çünki qayıdıb burda…
– Burda yaşam tərzi, yaşam şəraiti önəmli rol oynayır. Amma onlar nə iqtidarı, nə də müxalifəti dəstəkləmirlər və cəmiyyətin bir parçasıdılar, üstəlik də kifayət qədər bilgili insanlardılar. Indi baxıram, məsələn, təhsil nazirinin, “Asan xidmət”in rəhbərinin xaricdə təhsil alması və bir neçə bu tip təyinatlı vəzifə sahiblərinin, hansı ki, o insanları mən şəxsən tanıyıram, xaricdə təhsil alanlardan seçilməsi prosesi gedir. O baxımdan, bunlar məni çox sevindirir ki, iş başına gənc və Avropa təhsilli kadrlar gəlir.
– İndi ölkənin aparıcı vəzifələrində oturdulan insanların tam əksəriyyəti, dövlət vəzifəsi tutmasaydılar, ən yaxşı halda qocalar evinə sığınacaq adamlardı və bunlar, əsasən, övladlarının da sahib çıxacağı adamlar deyillər. Yəni mən o baxımdan deyirəm. Indi 3-5 nəfər, o da nəyinsə hesabına müəyyən sahələrə təyinat ala biliblərsə, bu o qədər də önəmli deyil. “Asan xidmət” əslində köməkçi bir qurumdu. Bu məsələlərə münasibətinizi bilmək istəyirəm. Bu ölkə beləmi olmalıdı?
– Olmalı deyil. Çox şeylərin dəyişim ehtiyacı birmənalıdı.
– Tutaq ki, hər kəs övladını oxutmaq istəyir ki, oxusun gəlsin bir vəzifə tutsun, indi bizim milyonlarla pullar gedib, bu adamları iqtidarda, müxalifətdə, nazirliklərdə, baş nazir kürsüsündə niyə görməməliyik ki ? Ümumiyyətlə indi heç kəs nazir olmaq haqqında düşünmür. Çünki, o vəzifə indi sanki ömürlük verilir.
– Bəli, bu baxımdan açığını deyim ki, mənim özümü qınadığım məqamlar da var. Mən 2005-ci ildə prosesə qoşula bilərdim. Mənim həyatım boyu yatırdığım bir kapital olub, o da insandır. Insanlarla işləmişik. Paytaxtda ya da regionlarda, fərq eləməyib, Ağcabədinin çölündə, Lənkəranda, Biləsuvarda hər yerdə biz insanlarla hansısa platformada əməkdaşlıq eləmişik. Əslində, hesab edirəm ki, indi özümün dəyərimi tapdığım bir komandadayam. Mən özümü nə müxalifətdə, nə də iqtidar partiyasında görmüşəm. Bu cür klub əslində 2010-cu ildə yaranmalıydı və o zaman yaransaydı, biz müəyyən qədər dəyişikliyə nail olacaydıq, indiki Milli Məclisin mənzərəsi fərqli görünə bilərdi. Siz özünüz də görürsünüz ki, sosial şəbəkələrdə millət vəkillərinin şəkillərini qoyurlar, hansı ki heç kim, ən dəhşətlisi isə, heç öz seçicləri belə onları tanımır.
– Bunun üçün politolq, ya da siyasət üzrə fəlsəfə doktoru olmaq lazım deyil ki, bu 125 nəfərin 20 nəfərini, yaxşı və ya pis mənada, hamı tanıyır. Amma orda elə adamlar var ki, heç kim, hətta qonşuları belə onları tanımır. Bu adamlar nə cür deputat olub, kim səs verib bunlara?
– Bunu açıq deyə bilərik ki, seçkilər saxtalaşdırılır.
– Hansı dairədən namizəd olmağı planlayırsınız?
– Onu deyim ki, kampaniya başlamasa da, artıq seçki dairəsini seçmişəm. Nəsimi rayon, 21-ci seçki dairəsi.
– Ora haradı ki?
– Memar Əcəmi ətrafı, 20 yanvar ətrafı, 3-cü, 4-cü mikrarayonlar, Moskva prospekti, Cavad xan küçəsi. Sosial baxımından dairəni qiymətləndirmişəm.
– Indi ordan deputat kimdi?
– Aytən Mustafayeva.
– Tanımıram.
– Bu ad sizə heç nə deməyəcək. Çünki ordakı seçicilər hələ də Ülvi Quliyevin deputat olduğunu düşünürlər (gülür). Bilmirəm bəlkə də Aytən Mustafayeva bir az da mənə minnətdar olmalıdı, çünki mənim sayəmdə tanınıb, seçicilər məndən soruşurlar ki, Günel xanım bizim millət vəkilimiz kimdi? Amma bilirsinizmi, seçicilərin seçkiyə inamı azdır. Bizim ən böyük işimiz onları seçkiyə inandırmaqdı.
Söhbətləşdi: Sərdar Əlibəyli
