Rüstəm BEHRUDİ: “BİZDƏKİ DEMOKRATİYA GÜCƏ YOX, ZORA SÖYKƏNİB”

“KİM NƏ DEYİR-DESİN, AZƏRBAYCANDA ZİYALI QITLIĞI VAR”

Rüstəm BEHRUDİ: “BİZDƏKİ DEMOKRATİYA GÜCƏ YOX, ZORA SÖYKƏNİB”

“ŞAİRLƏR ALLAHIN YERDƏKİ XƏFİYYƏLƏRİDİ”

Rüstəm Behrudinin geniş oxucu kütləsinə xüsusi olaraq təqdim olunmasına elə bir ehtiyac yoxdu. Onun oxucularının sayı bizim düşündüyümüzdən, oxunma arealı da bizim təsəvvür edə biləcəyimizdən çox genişdi. Bu arada, bəlkə də, iki ili aşqın bir müddətdə, gah mənim azadlıqda olmamağım səbəbinnən, gah da, onu son vaxtlar çox narahat eliyən səhhəti üzünnən görüşə bilməmişdik. Həm də bu baxımdan, indiki görüşümüzün ayrı bir mənası və ayrı bir havası var idi, elə ikimiz üçün də. Açığını deyim ki, üzüldüm, Rüstəm bəy bu iki ildə əməlli-başlı qocalıb, səhhətində də xeyli problemlərin olduğu adi gözlə sezilir. Əslində onun halı elə sosial şəbəkələrdə yazdıqlarınnan da anlaşıldığı kimi, məmləkətin və əhli-Azərbaycanın halıdı. Şair üçün bu aralar doğrudan çətin yaşanan dövrdü, buna səbəblər də “N” qədər. Elə onunla söhbətimizin diktafonun yaddaşına yazdığım və oxucularla paylaşmaq istədiyim hissəsində də, dövrdən, zamannan, zəmanədən və olacaqlardan danışmağa çalışmışıq. Amma buna nə qədər müyəssər ola bildiyimizi, Siz özünüz dəyərləndirin, əziz oxucular.
Beləliklə, bu dəfəki müsahibim XALQIN ŞAİRİ RÜSTƏM BEHRUDİDİ.

– Rüstəm bəy, nə var, nə yox? Bu arada hey sağlamlığınızdan şikayətlənirdiniz. Səhhətiniz necədi?

– Sağ olun, iki-üç gündü Ukraynadan qayıtmışam. Kiyevdə müalicə olunurdum. Bilirsinizmi, mən son vaxtlar bu müalicələrə sağlamlığım uğrunda son cəhd kimi baxırdım. Düşünürdüm ki, bundan sonra xəstəliklərə təslim olacam, daha gücüm çatmır. Yenə ağrıyıram. Getdim müalicə aldım və qayıtdım, düzdür indi bir az ağrılarım azalıb, ancaq əvvəlki ağrılarım durur. Yəni, belə demək mümkündüsə, kiçik ağrılar ötüb keçdi, amma böyük ağrılarım elə yerindəcə durur. Bəzən o qədər çox ağrıyıram ki, hətta yazı da yaza bilmirəm. Içimdə olan bir şeylər var ki, onları mütləq yazıya çevirməliyəm, ancaq ağrılar imkan vermir. Bu yazı-pozuların dərdindən yenə də fikirləşdim ki, təslim ola bilmərəm, hər halda mübarizə aparmalıyam.

– Böyük ağrılar deyirsiniz, təbii ki, fiziki ağrılar da var, amma bu böyük ağrılarınızın təxminən nə qədəri mənəvi ağrıların payına düşür?

– Təbii ki, biz bir-birimizi çoxdan tanıyırıq. Elə sizin məni yaxşı tanıdığınız üçün deməliyəm ki, siz də bilirsiniz ki, mən təkcə fiziki ağrılarnan yaşamıram. Əslində, bəlkə də o fiziki ağrıların hamısı daha böyük mənəvi ağrılardan qaynaqlanır. Uzun zaman insanın içində yaşayan mənəvi ağrıların davamı kimi, fiziki ağrılar meydana gəlir. Çünki bəzən gücün çatmadığı böyük mənəvi ağrılar və sarsıntılar olur ki, illərlə yığılıb fiziki ağrılar formasında davam eləyir. Yəni demək istədiyim odur ki, fiziki ağrıların özləri də yox yerdən, birdən-birə əmələ gəlmir. Bəzən insanın həyatında elə şeylər baş verir ki, məsələn, açıb ağarada bilmirsən, dosta, qardaşa belə deyilməsi mümkün olmur. Həm də hər kəsin özünə aid olan yaşam tərzi və dünyagörüşü var. Həyat tərzimiz də, həyata münasibətimiz də, bəzi hallarda ətrafdakılardan çox fərqli ola bilir. Nəticə etibarilə bunaların hamısı mənən insanı əzir, yaşamının bir hissəsinə çevrilir ki, müəyyən vaxtdan sonra artıq konkret xəstəlik formasında özünü biruzə verir.

– Bir ara elə bir görüntü var idi ki, artıq Rüstəm Behrudini nə cəmiyyətin, nə də həyatın problemləri düşündürür və sanki bütün bu məsələlərin fövqünə qalxıb. Tanrının özünə belə etiraz etmək istıyirdiniz…

– Əslində mənim ədəbiyyat haqda düşüncələrim zaman-zaman fərqli olub. Yaradıcılığımın ilk dövrlərində “böyük ədəbiyyat nədi, şeir nədi” sualı üzərində düşünəndə, həmişə mənə elə gəlidi ki, şeir və poeziya elə Füzulinin yaradıcılığıdı. Yəni ilk dəfə şair kimi Füzulini qəbul etmişdim. O baxımdan da, Füzuliyə söykənərək deyirdim ki, böyük mənada ədəbiyyat və poeziya Allaha duadı. Üstündən bir zaman keçəndən sonra Nəsimini oxudum. Və gördüm ki, o da böyük şairdi və Nəsimidə dua-zad yoxdu. Nəsimi dua eləmir. Nəsimi başdan ayağa üsyan, qiyam və etirazdı. Deməli, o zamandan ədəbiyyat haqqında ilkin düşüncələrim də bir az dəyişdi. Sən demə, şeir təkcə dua deyilmiş, həm də etiraz imiş. Üstündən bir müddət də keçdi və böyük ədəbiyyatla, dünya çapında qəbul olunan poeziya ilə daha yaxından tanış oldum. Onda baxdım və gördüm ki, əslində böyük ədəbiyyat insanın ölümlə, əbədiyyətlə, Allahla qarşılaşmasından doğan heyrətin məhsuludur. Yəni, bütün yönləri ilə şeir və ya poeziya təkcə dua deyil, təkcə etiraz deyil, təkcə ayrı-ayrı məqam və varlıqlara qarşı qiyam deyil. Bunların toplamı ilə qarşılaşmanın heyrətindən doğan və bunların hamısından heyrətamiz bir şeydi. İndi mənim özümün son vaxtlarda şeir nədi deyə gəldiyim bir nəticə var. Bu haqda kitablarımdan birinin ön sözündə də yazdım ki, şeir, əslində bir insanın bütün həyatı boyu özünə bənzər adam axtarmağıdı və sonda da onu tapmamağıdı. Bu günlərdə Aslan İsmayılovun bir yazısını oxudum. Məsələ burasındadı ki, mən 30 il olar “Ədəbiyyat və İncəsənət” qəzetinə şeir göndərmirdim. Bu arada baş redaktorun özü xahiş elədi və ona son şeirlərimdən bir neçəsini göndərdim. Düzdür, şeirlərim orada çap olunandan sonra o redaktora çox əsəbləşmişdim. Çünki o, mənim şeirlərimin bəzilərindən tamam, bəzi şeirlərimdən isə müəyyən bəndləri çıxarmışdı ki, orda guya ictimai-siyasi proseslərlə, hətta dövlət və dövlətçiliklə bağlı yerlər var. Əslində bu qətiyyən elə deyildi və bir şairin özü ilə məsləhətləşmədən belə şeylər eləmək olmaz. Amma sonradan ümumi “podborka”nı oxudum və baxdım ki, həqiqətən də çox gözəl seçmələr ediblər və açığı yaxşı da reaksiyalar oldu. Bax, Aslan İsmaiılov da o şeirləri oxuyandan sonra maraqlı bir yazı yazmışdı. Yazmışdı ki, Rüstəm Behrudinin çap olunan son şeirlərini oxuyun və görün niyə bu adam, bu boyda şair niyə belə bir ruhi vəziyyətə gəlib, niyə bu hala düşüb, yalqızlaşıb, tənhalaşıb, təklənib, yalquzaqlaşıb? Əslində, illər kecdikcə bu cəmiyyət bizi o qədər təklədi ki, artıq dediyim kimi, həm ədəbiyyat və şeir haqda düşüncələrim dəyişdi, həm də həyat tərzi bizi o günə saldı ki, tək çıxış yolu kimi oturub Tanrı ilə söhbət eləmək qaldı. Çünki ətrafında Tanrıdan başqa sənnən söhbət edəcək adamlar qalmadı.

– İndi sosial şəbəkələrdə də bəzi şairlər peyda olub ki, artıq Allahla söhbət etməyə yetinmirlər, bəzən açıq şəkildə Allahı, Peyğəmbəri inkar edir, hətta söyürlər. Yəni bu beləmi olmalıdı?

– Mən onlara “feysbuk” şairləri deyirəm. Bilirsinizmi mən nəyi demək istəyirəm. Əslində, siz çox gözəl bir məqama toxundunuz. Mənə təəccüblü gələn təkcə bu cavan yazarların Allaha münasibəti deyil. Əlbəttə indi xeyli ədəbi gənclik formalaşıb və var. Içərilərində istedadı olanlar da, olmayanlar da çoxdu. Amma böyük mənada bu axın var və bunu inkar eləmək olmaz. Lakin bu axında gələnlərin özləri də birmənalı şəkildə inkarçılıq yolunu tutublar. Həm də bunlar artıq təkcə Anarı, Əkrəmi, Elçini, Nizamini, Füzulini və s. inkar eləməklə yetinmirlər. Və bu məqamda bunlar artıq Allahı, Peyğəmbəri və olan-qalan müqəddəsliklərin hamısını inkar eləmək istəyirlər. Bu da ondan irəli gəlir ki və bu hal ancaq yazıçı və şairlərə xas olan bir şeydi, onların arzuları və imkanları arasında körpü uçub. Və o körpü uçanda bunlar üçün ancaq bir şey qalır, nəyisə, yaxud da nələrisə lənətləmək. Bu gəncliyin arzuları ilə imkanları arasındakı uçurum çox böyüdükcə, təbiidi ki, onlar Allahın özünü də inkar eləmək həvəsinə düşürlər. Bir də bu gəncliyin içərisində elə “yazarlar” var ki, onlar sadəcə özlərini adamlara göstərirlər ki, görün, mən hətta Allahın özünü belə inkar eləyə bilirəm, mən hətta Nəsimini, Füzulini, Nizamini də inkar edə bilirəm. Amma bunlardan soruşmaq lazımdı ki, axı sənin inkar eləməyin nəyi dəyişir və ortada sənin nəyin var? Əgər sənin ortada yazın-pozun yoxdusa, lap kainatın özünü belə inkar eləməyindən nə çıxar?

– Rüstəm bəy, sizcə Azərbaycanda ziyalıların sayı çoxdu, yoxsa özünü ziyalı sayanların?

– Təbii ki, sayanlar çoxdu. Axı, siz özünüz də bunu məndən daha gözəl bilirsiniz ki, əslində, içində həqiqi ziyalılıq olan bir insan, heç bir zaman özünə ziyalı deməz. Mən 17-18 yaşımdan ədəbiyyatla məşğulam, 30 ildən çoxdu ki, kitablarım çap olunur. Az-çox Azərbaycanda da, türk dünyasında da məni tanıyırlar, dünyanın onlarca ölkələrini gəzmişəm, amma bu günədək də mən özümə şair deməmişəm. Düzdür, mənim haqqımda, yaxşı mənada ən müxtəlif epitetlər işlənib ki, böyük şairdi, türk dünyasının böyük söz adamlarını belə aşıb keçmiş biridi və s. Ancaq mən özüm barəsində bu sözləri heç vaxt deyə bilmərəm. Kim nə deyir-desin, Azərbaycanda ziyalı qıtlığı var. Yəni, indi Azərbaycan gerçəkliyində gerçək ziyalıların sayı o qədər azdı ki, bəlkə də o səbəbdən özlərinə ziyalı adı qoyanlar bu qədər rahat şəkildə cəmiyyət arasına çıxa bilirlər. Axı, özünə ziyalı adı qoyan adam necə ziyalı ola bilər, bundan absurd, bundan mənasız bir anlayış mən nə eşitmişəm, nə də görmüşəm.

– Baxın, Rüstəm bəy, istər ziyalılıq, istərsə də ədəbiyyat adamı olmaq baxımından, 37-40-cı illər, 40-50-ci illər, 60-70-ci illər var idi, ardınca da 80-ci illərin sonu ordan o tərəfə isə müstəqillik illəri gəldi. Və bu illərin hamısının da öz adı və öz şərtləri var idi. Indi XXI əsrin əvvəlində yaşayan bir şair, yaxud da bir ziyalı özünü necə aparmalıdı və necə etməlidi ki, həm cəmiyyət onu olduğu kimi qəbul edə bilsin, həm də mövcud rejimlə, hakimiyyətlə problemi olmasın?

– Bu bir az qəliz məsələdi və sualı da elə qoydunuz ki, əslində burda çox şeylər var, eyni zamanda çox şeylərdən danışmaq olar. Məsələn, Mandelştam barəsində eşitmisiniz, rusdilli yəhudi şairidi. Xarici jurnalistlərdən kiməsə müsahibə verəndə, jurnalistin sizdə ədəbiyyata, incəsənətə qiymət verilmir sualına, Sovet ideologiyasının və Sosialist dünyagörüşünün əleyhinə danışmaqdan çəkinə-çəkinə deyib ki, siz niyə elə danışırsınız, bizdə ədəbiyyata, sözə, incəsənətə verilən qiymət Avropa ölkələrinin heç birində yoxdur. Jurnalistin onun cavabından çaşqın duruma düşdüyünü görən Mandelştam əlavə edir ki, məsələn bizdə sözə görə adamı sürgünə göndərirlər, yazıya görə gülləliyirlər, bundan böyük qiymət siz nəyə deyirsiniz?

– Əslində bunun özü də bir qiymətdi, elə deyilmi?

– Bəli, əslində bunun özü də sözə, ədəbiyyata, mətbuata verilən ən böyük qiymətlərdən biridir. Mən uzun illər bundan öncə “Yeni Müsavat” qəzetinə bir yazı vermişdim, onlar da həmin yazıdan manşet çıxartmışdılar. Mən o yazıda demişdim ki, şairlər Allahın yerdəki xəfiyyələridir. Mən indi burda yazıçılardan yox, məhz şairlərdən danışıram. Çünki şairliklə yazıçılıq tamam fərqli, ayrı-ayrı şeylərdi. Şairlikdə bir az dəlilik var, bir az ipə-sapa yatmamaq, Allahla qarşılaşma var və s. Yazıçılıqda isə bu yoxdur. Şairliklə yazıçılığın obrazlı müqayisəsi təxminən belədir. Təsəvvür edin ki, böyük düzənliklər boyu lal axan çaylar var, bir də dağlardan, dərələrdən aşıb gələn haylı-küylü dağ çayları. Bax, yazıçılar o lal axan çaylara, şairlər isə dağ çaylarına bənzəyir. Əlbəttə, mən burada, hər iki mənada, böyük şairlərdən və böyük yazıçılardan danışıram. Şairlər əslində yaşamı və baxışları etibarilə, böyük mənada, göydəki Allaha qarşı da müxalifətdə olurlar və belə olduğu təqdirdə onların yerdəki iqtidara müxalifət olmaması sadəcə mümkün deyil. Şairlik əslində insanın içindəki elə bir hissdi ki, o hiss ancaq haqqa, ədalətə, böyük olan ağılalmaz dərəcədə gözəl və bəşəri şeylərə söykənir. Ancaq bəzi hallarda yerdəki nizam-intizam pozulursa, o zaman şair mütləq bu nizam-intizama məsuliyyət daşıyan iqtidara qarşı müxalifətdə olacaq. Yəni həm böyük bir şair kimi yaşayasan, həm də yerdəkilərlə heç bir problemin olmaya, bu bir az gülməlidir. Hər halda mən belə fikirləşirəm. Baxın, bütün zamanlarda böyük ədəbiyyat və böyük sənət adamlarının hamısının iqtidarla problemləri olub. Fikir verin, tutaq ki bizim demokratik və azad saydığımız neçə-neçə ölkələr var və həmin ölkələrdə yaşayan böyük sənətkarlar, böyük şairlər, böyük incəsənət xadimlərinin hamısı yerli iqtidarlarla az və ya çox dərəcədə, problemlər yaşayıblar. Yəni, məsələ burda hansısa dövlətin və ya hökumətin necə olmağından yox, böyük sənətkarların mahiyyətindən irəli gəlir. Nitşe ümumiyyətlə bütün hakimiyyətləri vəhşi və qanadlı köpək adlandırırdı. Məsələ burasındadı ki, ölkələrin ümumən demokratik və ya qeyri-demokratik vasitələrlə idarə olunmasından asılı olmayaraq, istənilən iqtidar öz hakimiyyətini, istənilən hakimiyyət isə mövcud dövləti qorumağa çalışır, buna can atır və həm iqtidarlar, həm də hakimiyyət bunu qorumaq üçün istənilən vasitələrə əl atır. Nitşe də bu mənada deyir ki, istənilən hakimiyyətin görüntüsündən qan fışqırır. Demək istədiyim odur ki, dünyadakı bütün hakimiyyətlər elədir və bu mənada, təkcə bizim hakimiyyəti qınamaq, yaxud da niyə bizim bu cür hakimiyyətimiz var demək, bir az məntiqdən uzaqdı. Yəni, istər Avropanın, istər Amerikanın, istərsə də bütövlükdə Qərbin və Şərqin bütün hakimiyyətləri və bu hakimiyyətləri təmsil edən iqtidarlar öz müxalifətlərini əzib sıradan çıxarmağa çalışırlar ki, daha çox hakimiyyətdə qala bilsinlər. Sadəcə bizdə bu məsələlər bir az fərqlidi. Yəni, bir var söhbət gücdən gedə, bir də var zordan. Bax, bizdəki demokratiya gücə yox, zora söykənib. Yəni, bütün hallarda güc qəbul edilə bilən şeydi, zoru isə heç bir halda qəbul etmək olmaz.

– Rüstəm bəy, sizin məşhur bir yazınız var idi: – “Azərbaycan ortada qalmış bir ana tabutudu”…

– O yazını 25 il öncə yazmışdım.

– Həmin o yazıda belə bir ibarəli cümlə işlətmişdiniz: – “ vaxtında hakimiyyətə gələ bilməyən müxalifət pozğun qadın kimidi, vaxtı gələndə hakimiyyətdən getmək istəməyən iqtidar isə zorba kişinin əlamətidi”

– Bəli yazmışdım və elə indi də o fikirdəyəm. Sonra da yazmışdım ki, sürtük qadın zorba kişinin, zorbalıq isə sürtük qadının əlamətidi. Yəni bunlar ayrı-ayrılıqda mövcud ola bilməzlər, iç içədilər. Biri olmasa o biri də ola bilməz.

– Aradan xeyli zaman keçib və sizin bunu yazdığınız zamankı müxalifət də, iqtidar da yerindədi. Arabir düşünəndə, bəlkə bu cür ağır ifadələri nahaq işlətdim deyə, peşimançılıq hissi keçirdiyiniz olubmu? Axı, sizin indi həm iqtidarda, həm də hakimiyyətdə təmsil olunan dostlarınız da var və bir şairin öz dostları haqqında bu cür ifadələr işlətməsi nə qədər doğrudu?

– Yox, məni tanıyanlar da bunu yaxşı bilir, elə mən özüm də fərqindəyəm ki, yazı yazanda heç vaxt ifadələri seçmirəm. Bu yaxınlarda da yazılarımdan biri ilə bağlı oxucu irad bildirmişdi. Və demişdi ki, əslində mən sizin yazdıqlarınızla razılaşıram, amma siz o cür yazmamalıydınız. Mən həmin oxucuya cavabımda bildirdim ki, inan ki, bunları mən yazmadım, onlar özləri yazıldılar. Buna görə də fikirlərimdə qətiyyən tərəddüd etmədən indinin özündə də həmin ifadələri işlədə bilərəm. Çünki indiki müxalifət də odur, indiki iqtidar da odur və heç nə də dəyişməyib.

– Başqa bir şeiriniz də var idi. Dəqiq deyə bilməyəcəm, amma təxminən beləydi: “Bakı ruhumun paytaxtı olan şəhər mən də sənə təslim oldum, fahişələr fahişəsi”. Və bu şerdən sonra xeyli problem çıxdı, hətta bu məsələ mətbu və teleefirlərə daşınaraq xeyli müzakirələrə səbəb oldu. Bu məsələnin axırı nəynən bitdi?

– Əslində mən bu gün də elə fikirləşirəm ki, Bakı haqqında, onun tarixi boyu, heç kim belə gözəl şeir yazmayıb və mən Bakını doğrudan sevən adamam. Biz dünyanın harasında olsaq, Bakıya can atan adamlarıq, ancaq içimdə bir hirs və hikkə var idi.

– Hətta həbsxanadan belə insan Bakıya can atır.

– Elədir, hətta həbsxananın özü Bakıda olsa belə, ordan da Bakıya can atırsan. Əslində mən o şeri Kubada yazmışdım. O şeirin içində Havanadan Bakıya qədər uzanan bir həsrət var idi. Həm də dediyim kimi içimdə o qədər hirs, hikkə var idi ki, onu nə onda özüm anlaya bilirdim, nə də indi izah edə bilərəm. Bütün bunlar da cəmiyyətin bəzi üzvlərində anlaşılmazlıqla qarşılanmışdı. Bakı və Kəndlər Birliyi camaatı toplayıb barəmdə ölüm hökmü çıxartmışdı. Hər gün televiziyalarda, xüsusən də ANS-də mənim əleyhimə danışırdılar. O zaman baxdım ki, bu xəmir çox su aparacaq. Çox qəribədi ki, bu məsələni televiziyalar adi veriliş kimi göstərmirdilər və hər dəfə xəbər proqramlarının başlığına çıxarırdılar. Haradasa bir-iki ay belə davam elədi. Bir gün oturub fikirləşdim ki, axı mən Bakını bu qədər sevirəm və bu dəqiqə mən özüm də bakılıyam. Mənim övladlarım bu şəhərdə doğulublar, mən özüm də neçə illərdi burda yaşayıram, ümumilikdə bütün həyatım Bakı ilə bağlıdı. Bu düşüncələrə vararaq, fikirləşdim ki, axı mən bu adamlarla niyə problem yaşamalıyam. Əslində ortada o adamları qızışdıran adamlar da var idi. O zaman qızışdırıcı rolunda elə birinci ANS kanalının özü çıxış edirdi və hər gün danışdırmaq üçün bir adam tapıb efirə çıxarırdılar. Sanki bilərəkdən mənim və adamların əsəbləri ilə oynayırdılar. Nəhayətində, bunların bəhanələrini kəsmək üçün, günlərin birində televiziyaya zəng vurub xəbərlər proqramına çıxdım. Bilmirəm, mənim bu hərəkətimi camaat düzgün anladı ya yox, amma mən orada çıxış edərək dedim ki, Bakı mənim bütün həyatımın bağlı olduğu dünyanın ən gözəl şəhəridi və bu şəhəri mən də ən azı sizin qədər sevirəm. Əgər mənim Bakı haqqında dediklərimi siz başqa cür başa düşübsünüzsə, o zaman mən sizdən üzr istəyirəm. Yəni, çıxıb camaatdan üzr istədim. Bunula belə indi də hesab edirəm ki, mənim o şeirim Bakı haqqında yazılmış ən gözəl şeirdi. Baxın, Türkiyənin ən məşhur şairləri yazı və söz adamları var ki, İstanbul haqqında “fahişə”dən də ağır ifadələr işlədən şeirlər, əsərlər, yazıblar. Avropada da Paris, London və digər böyük şəhərlər barəsində hərfi anlamı çox ağır məna verən ifadələrin işlənildiyi əsərlər minlərlədi. Onda gərək o adamların hamısını ya dar ağacından asa, ya da güllələyəydilər. Yəni, kim nə deyir desin, dünyanın bütün böyük şəhərləri haqqında bu cür yazılar var və cəmiyyət tərəfindən də bu çox normal qarşılanır. Təbii ki, Bakı da dünyanın o böyük şəhərlərindən biridi və onu necə sevməyi, yaxud da sevməməyi kimsəyə öyrətmək, başa salmaq, yaxud da qadağan etmək heç kimin həddinə deyil və olmamalıdı. Baxın, Azərbaycanda nə qədər yaxşı şey varsa hamısı Bakıdadı, eləcə də, nə qədər pis şey də varsa, o da Bakıdadı. Çünki bura paytaxtdır. Sadəcə o zaman bu məsələyə qarışan adamlar bir şeyi anlaya bilmədilər ki, əgər mən Bakını ruhumun paytaxtı adlandırıramsa, ona sözün birbaşa anlamında fahişə deyə bilmərəm və bu sadəcə bir bədii priyomdu və ya obrazlı ifadə, yaxud da sonra deyəcəklərim üçün bir açardı. Nə isə, mən onlardan üzr istədim, onlar da bir az sakitləşdilər. Ancaq bir daha deyirəm ki, onları qızışdıran adamlar var idi və onların başında da ANS dayanırdı.

– Son vaxtlar sosial şəbəkələrdə xeyli aktiv görünürsünüz, həm də ordakı Rüstəm Behrudi, tutaq ki, 6 ay, 1 il, il yarım bundan əvvəlki Rüstəm Behrudi deyil..

– Yavaş-yavaş aqressivləşməyə doğru gedir, eləmi?

– Gəlin buna aqressivləşmək deməyək, müsahibənin əvvəlində də özünüz qeyd elədiniz ki, şairlik bir anlamda Allaha duadı, bir anlamda etirazdı, qiyamdı, bir anlamda da əbədiyyətin qarşısında heyrətdi. Son aylarda Rüstəm Behrudinin daha çox qiyama, etiraza köklənməsi nəylə bağlıdı? Və Rüstəm Behrudinin bu qiyamı sanki bütün cəmiyyətə, iqtidara, müxalifətə, mediyaya, hətta bəzən özünə içərisində yaşadığı ailəyə qarşı yönəlib. Bəlkə bu yaşla, illərin ötməsiylə bağlıdı, ya da başqa nə səbəb var burda?

– Yaşla və həyatımızdan axıb gedən illərlə bağlı olsaydı, o zaman insan daha sakit həyat tərzi arzulayar, daha rahat mövzularla işləyər, daha çox sakitlik və rahatlıq axtarardı. Mənim indiki halım isə daha çox həm Azərbaycanın özündə, həm də Azərbaycanın özünə qarşı baş verən haqsızlıqlarla bağlıdı və bu haqsızlıqlara qarşı, özümdən asılı olmayaraq bəslədiyim münasibətdi. Məsələn, indi kimin nə deyib, nə cür düşünməsindən asılı olmayaraq, Bakıda davam edən Avropa oyunları Azərbaycanı dünyaya daha yaxından və daha çox tanıtmaq üçün bizə verilən bir şansdı, vasitədi. Əslidə biz özümüz haqqında böyük danışmağı sevsək də, kiçik bir xalqıq. Təsəvvür edin ki, dünya xəritəsində nöqtə boyda görünən bir ölkədə bu cür böyük tədbirlərin keçirilməsi, özlüyündə həm də çox böyük məsələdi. Bu mənada, kim nə deyir desin, mən bu oyunların bizdə keçirilməsini qəbul edirəm. Ancaq bu oyunların müqabilində o boyda pulların xərclənməsini qəbul eləmirəm. Bu məsələnin bir tərəfi. Digər bir tərəfdən, mən elə fikirləşirəm ki, prezident hər gün o yolu gedir-gəlir və o yolun üstündəki körpünün altında günəmuzd əmək üçün növbə gözləyən onlarla, bəlkə də yüzlərlə hambalları görmür. Bəlkə də onu görməyə qoymurlar, bilmirəm. Məni də narahat eləyən bax budu. Bütün hallarda keçirilən idman oyunları, qazanılan medallar və bu oyunları izləməkdən zövq alan minlərlə adamın hissi, həyəcanı çox gözəl şeydi. Amma burda bir şey də var. Bütün gözəlliklər, böyük və möhtəşəm olan nə varsa, insana xidmət eləməlidi, nə qədər böyük və möhtəşəm olsa belə, istənilən bir şey insana xidmət eləmirsə, o, çox eybəcər görsənir. Mən həmişə deyirəm ki, biz böyük və möcüzəli şeylərə heyranlıqla baxırıq, ancaq onların nə cür başa gəldiyinin fərqinə varanda, adamı dəhşət bürüyür. Məsələn, Böyük Çin səddi, Misir ehramları necədi? Əslində, mən dünyanın da qəbul etdiyi iki möhtəşəm abidədən danışdım. Ancaq bu möcüzəli möhtəşəmliklərə sənin, mənim, onun gözü ilə baxılmalıdı, kütlə gözü ilə yox. Məsələn, mən bunlara nə cür baxıram? Çin Səddinin inşası zamanı hər gün ölən 5-10 min adamın qanı kimi baxmaq lazımdı o möhtəşəm və möcüzəli gözəlliyə. Mənə Çin Səddinə gedib oraları görmək qismət oldu, onun saysız-hesabsız milyonlarla daşının hər birindən qan süzülür. Ancaq illər keçəndən sonra orda bitən insan həyatları və tökülən qanlar unudulub. Çin səddinin özü isə böyük maddi və mədəni abidə kimi möcüzəyə çevrilib. Ehramlar da eynən o cür. Təsəvvür edin ki, ehramlar tikiləndə, ayrıca bir dəstə, bir tabor yaratmışdılar ki, onların işi ancaq iş prosesində ölən insanları ərazidən kənara çıxarıb gömmək idi. Yəni böyük və möcüzəli şeylərə həm də o cür baxmaq lazımdı ki, onlar, hər daşının sayı qədər insanların itkisi hesabına başa gəlib. Baxın, indi Bakıda qurulan və adına “Alov Qülləsi” deyilən üç dənə qüllə var. Nə qədər möhtəşəm görüntülü şeydi, elə deyilmi? Ancaq mənə hərdən elə gəlir ki, şeytan ayaqlarını sallayıb oturub orda. And olsun Allaha ki, mən həmişə ordan keçəndə qorxuram və o qüllələr mənə çox qorxulu gəlir. Yəni, demək istədiyim odur ki, bütün möhtəşəm görünən bu tip şeylərin üzərində insanların ah-naləsi, yediyi çörək, axıtdığı qan var. Elə ona görə də bu şeylər mənə qorxulu gəlir. Nə isə, indi sözümün əvvəlinə qayıdıb, Avropa oyunlarına da məhz bu qəbildən baxılmalı olduğunu demək istəyirəm. Onsuz da bir müddətdən sonra o oyunların özləri də, orda medal alan, ya da almayan idmançılar da unudulub gedəcək, ancaq bu oyunlarla bağlı deyilən sözlər, ədəbi və bədii ifadə və ibarələr qalacaq. Bir də qısa müddətdə tikilmiş ucuz, yaxud da baha başa gəlmiş möhtəşəm tikililər, stadion və saraylar on illərlə, bəlkə də yüz illərlə bu məmləkətin insanına, elə, ya da belə, xidmət edəcək.

– Rüstəm Behrudi ümumiyyətlə indiki medianı necə dəyərləndirir? Təbii ki, indiki media bütün halları ilə azadlıq hərəkatı dövründən başlanğıcını götürüb gələn media deyil.

Davamı var

Söhbətləşdi: Sərdar Əlibəyli